Groot belang bij ecologisch schoon water
Hengelsportvereniging De Reiger organiseert veel wedstrijden voor haar leden. Maar daarnaast heeft de vereniging groot belang bij het garanderen van schoon en bevisbaar water in plassen, kanalen, sloten en singels.
Zo is de vereniging in 2017 samen met de gemeente en het waterschap gestart met een graskarper-pilot. De eerste resultaten zijn zeer bemoedigend. De graskarper blijkt een zeer effectieve manier om het water in de kleinere watergangen schoon te houden.
Maaiboot
Mark Kleyheeg en Wesley Emde zijn nauw betrokken bij het project. Mark: ‘Normaal gesproken wordt er met een maaiboot over het water gegaan om de watergang schoon te houden. Dat is echter niet altijd ideaal voor de vissen. Bij het maaien is er een groot risico dat vissen worden verwond of gedood. Wij als visvereniging hebben belang bij water, waar vis goed kan gedijen.’
‘De graskarper blijkt een prima alternatief voor de maaiboot. Het is een niet-inheemse vis, die vooral veel kroos en waterplanten eet. Daarnaast is de graskarper een vis waar wij graag op vissen.’ Uit het onderzoek blijkt dat het resultaat zeer positief is. ‘De watergang is in tegenstelling tot voorgaande jaren schoon gebleven.’
De graskarper eet overigens niet alle plantensoorten, zoals de watergentiaan. De partijen die betrokken zijn bij het project zullen hiervoor nog een aangepast beheerplan moeten bedenken.
Goedkoper
Uit landelijk onderzoek in opdracht van Sportvisserij Nederland blijkt dat kosten van beheer met gebruikmaking van graskarpers tien tot vijftien keer lager is dan met gebruikmaking van de traditionele methode. Een graskarper is echter geen wondermiddel, concluderen onderzoekers van Wageningen Universiteit in 2018. Bij het uitzetten van teveel graskarper kan het water volledig vrij van waterplanten en troebel worden. Ook dat is vaak niet wenselijk.
Door het succes is het project in Vianen inmiddels uitgebreid naar Amaliastein. Daar zal nu onder de bruggen een rooster te zien zijn. Deze is ervoor bedoeld om de graskarper binnen een afgesloten stuk water te houden. De roosters zijn echter wel zo gemaakt dat het water vrij door kan stromen en de kleinere vis zich goed kan verplaatsen tussen de verschillende watergangen. Mark: ‘Graskarpers worden niet ingezet in de hoofdwatergangen van Vianen. Want een graskarper is en blijft een exoot.’
Put Helsdingen
Hengelsportvereniging De Reiger is over het algemeen zeer tevreden over de kwaliteit van het viswater. Maar men maakt zich wel zorgen over de huidige visstand bij de Put Helsdingen. Die is de laatste jaren hard achteruit gegaan. Dat concludeert hsv De Reiger op basis van een onderzoek dat in maart is uitgevoerd door gespecialiseerd visserijbedrijf Kalkman.
Uit het onderzoek blijkt dat er vooral een gebrek is aan kleine vis, zeg maar onder de 40 centimeter. In het totaal van de 101 gevangen waren er maar dertien onder de 25 centimeter.
Ook in 2014 is er al een keer grootschalig onderzoek gedaan naar de visstand in Put Helsdingen. Wesley: ‘Dat gebeurde na de aanpassingen aan de Put in 2012. Toen is de Put een stuk kleiner geworden: van ongeveer 2,9 naar 2 hectare. Dit heeft duidelijk invloed gehad op de visstand. Dat is ook de reden dat we in 2015 onder andere steur hebben uitgezet om de bodem los te maken.
Meerval
Vorig jaar kreeg de vereniging verontrustende berichten dat iemand meerval had losgelaten in de Put. Wesley: ‘Men heeft toen waarschijnlijk niet stilgestaan bij de kwalijke gevolgen.’
Mark: ‘De meerval is normaal gesproken een roofvis die voorkomt op grotere rivieren als bijvoorbeeld de Donau en de Ebro. Maar de laatste jaren komt ‘ie ook in grote hoeveelheden voor in Nederlandse rivieren. Maar hij hoort absoluut niet thuis in afgesloten plassen zoals bij Helsdingen.’ Het is waarschijnlijk dat de meerval veel kleine vis heeft opgegeten. De meerval is tijdens de inspectie in maart verwijderd. De komende periode zal nauwlettend worden gekeken of de visstand zich weer herstelt.
Naar aanleiding van de resultaten van maart zal met Sportvisserij Nederland worden bekeken wat de beste aanpak is. Wesley: ‘Aalscholvers zijn na verwijdering van de meerval nog de enige echte bedreiging voor de kleinere vissen. Een mogelijke oplossing is om takkenbossen ofwel vissenbossen aan te leggen in het water, zodat de kleine vis kan schuilen. Dit wordt nog besproken met de gemeente.’
De vereniging gaat eerst zorgen dat Put Helsdingen weer tot rust komt voordat er opnieuw vis zal worden uitgezet.
Geen klagen
Toch heeft hsv De Reiger over het algemeen niet te klagen over de visstand in Vianen. ‘In Put Helsdingen en Put Middelwaard zit hartstikke veel karper. En alle wateren in Vianen bevatten veel snoek. Het komt maar zelden voor dat iemand na een dagje vissen met een droog schepnet thuiskomt.
Op ontdekkingstocht naar het leven in de sloot
Hei- en Boeicop • Een klein jongetje kijkt in de bibliotheek van Vianen aandachtig door een microscoop. Voor de allereerste keer in zijn jonge leven ziet hij het gekrioel van watervlooien en muggenlarfjes.
‘Kinderen vinden dit geweldig’, zegt Geert van Griethuysen van stichting Veldstudie in Hei- en Boeicop, die de apparatuur voor een dag heeft uitgeleend. ‘Ze zijn helemaal getriggerd en het is vaak de eerste kennismaking met de natuur.’
Kennismaken met de natuur
Het veldstudiecentrum is gevestigd in een voormalige boerderij in Hei- en Boecop. Al meer dan dertig jaar lang maken kinderen van de basisschool en jongeren van de middelbare school op en rond de boerderij kennis met de natuur. Vaak zie je groepjes leerlingen door de weilanden struinen. Met een speciaal netje scheppen ze water uit de sloot en gieten dat over in een monsterpotje.
“Voor veel kinderen is het de eerste kennismaking met de natuur’, zegt Dirk-Jan Evers, sinds vorig jaar april werkzaam is bij het centrum. Hij begeleidt de veldwerkprojecten en bereidt ze ook voor. ‘De kinderen zijn echt gefascineerd. Ze vinden het heerlijk om met hun handen in de modder te wroeten. Andere kinderen hebben juist weer een afkeer om vies te worden. Maar dat hoort er allemaal bij. Het leuke is juist om ook deze kinderen te enthousiasmeren.’
Voor leerlingen van de basisschool is het allemaal nog wat speels. ‘Ze vangen de diertjes, die ze vervolgens onder een binoculair kunnen bekijken. Soms laten we ze kijken naar speciale onderdelen.’
Echte onderzoekjes
Met leerlingen van het voortgezet onderwijs worden echte onderzoekjes gedaan. Dirk-Jan: ‘De scholieren bedenken onderzoeksvragen en maken kennis met de verschillende technieken van onderzoek. Vervolgens gaan ze het veld in om de diertjes uit de sloot te vissen. Maar ze kijken ook naar de lichtintensiteit, de temperatuur, de bodemvochtigheid.’
Terug in de praktijkruimte van het Veldstudiecentrum bekijken ze het materiaal onder een binoculair of microscoop. Eric: ‘Interessant is bijvoorbeeld de vraag hoe de omgeving de waterkwaliteit beïnvloedt en wat dat weer zegt over het leven in het slootwater. Ten slotte worden de bevindingen van het onderzoek gerapporteerd en gepresenteerd. Dirk-Jan: ‘Eigenlijk doorlopen we een soort onderzoek cyclus. Leerlingen doen voor de eerste keer in hun leven ervaring op met een wetenschappelijke manier van denken.’
Basic
Dirk-Jan studeerde biologie aan de Universiteit Utrecht, met als specialisatie wetenschapscommunicatie en educatie. Als jongetje viste hij regelmatig diertjes uit de sloot. Of hij bouwde hutten in het bos. ‘Tegenwoordig ben ik nog steeds graag in het bos. Ik houd ervan om daar op een basic manier met de natuur te leven en te kamperen.’
Volgens Dirk-Jan is het heel belangrijk dat kinderen al heel jong kennismaken met de natuur. ‘Vooral omdat ze steeds minder buiten spelen en ervaringen opdoen met dieren en planten. Terwijl dat juist voor hun ontwikkeling en gemoedstoestand zo heel belangrijk is. De bekende schrijver Richard Louv heeft in 2015 een boek geschreven met als titel ‘Last child in the wood.’ Daarin heeft hij aangetoond dat direct contact met de natuur van wezenlijk belang is voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van kinderen. Bij het Veldstudiecentrum willen we daar een actieve bijdrage aan leveren.
