Everdingen en Fort centraal tijdens bijzonder Watertheater
Na maanden van voorbereiding staan Everdingen en het Fort in mei twee weekenden lang centraal tijdens het Watertheater. Er zijn voorstellingen op vijf verschillende locaties over de onstuimige rivier De Lek, de eeuwige dreiging van het water, de Nieuwe Hollandse Waterlinie, soldaten op Fort Everdingen en de mobilisatie aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.
Bedenkster en artistiek leidster is theatermaakster Kirsten Robben van LINK Locatietheater, die al eerder soortgelijke projecten deed in de Viaanse wijk Amaliastein en bij de oude Lekbrug.
Volgens Kirsten lenen Everdingen en het Fort zich perfect voor het evenement, dat één van de hoogtepunten moet worden van het Viaanse Waterjaar. ‘Het is een authentiek polderlandschap, met grachten rondom het fort en natuurlijk de Lek die er langs stroomt.’
Prachtig gebied
Kirsten: ‘Met dit project willen we het prachtige gebied rondom Everdingen en het Fort uitlichten en mensen laten genieten van het landschap en erfgoed. Op dit kleine stukje land is gevochten tegen het water. Het water is als wapen ingezet als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De restanten zijn nog duidelijk zichtbaar. Het gevecht met het water is hier in de landelijke omgeving goed voelbaar.’
Watertheater wordt gespeeld op vijf locaties: de uiterwaarden van de Lek ter hoogte van de zomerdijk, boerderij Rustenburg, Fort Everdingen, langs de Diefdijk en ten slotte in De Kas op de voormalige perenboomgaard van Landgoed Everstein. Uiteindelijk komen er zo’n tachtig spelers in actie, waaronder de medewerkers van de kas bij Everstein en meewerkers van zorgboerderij de Witte Schuur uit Culemborg.
Ontdekkingsreiziger
Kirsten is al sinds de nazomer van vorig jaar met de voorbereidingen bezig. ‘De eerste maanden heb ik vooral de oude verhalen van de mensen uit het dorp opgetekend en verzameld. Ik voelde me echt een ontdekkingsreiziger. Ik heb heel wat uurtjes doorgebracht op de koffie bij mensen thuis en bij bijeenkomsten voor ouderen georganiseerd door stichting Vitaal Dorp.. Eerst reageerden mensen wat aarzelend. Maar gaandeweg kwamen ze steeds meer los met prachtige verhalen en anekdotes. Ze herinnerden zich nog de winter van 1963 dat er geschaatst kon worden op de Lek. Maar ook het hoge water van 1995 maakte veel indruk.’
Veel van die verhalen zijn bijvoorbeeld verwerkt in de voorstelling die speelt in de uiterwaarden. Ook Fort Everdingen dient als decor voor één van de voorstellingen.
Op de Diefdijk is een groot ensemble stuk te zien over de thema’s schuilen, verdedigen en het water als wapen. Achtergrond zijn de indrukwekkende groepsschuilplaatsen. DES zal deze scène muzikaal begeleiden. Derdejaars studenten van de Utrechtse Dansacademie verzorgen de choreografie. Een groep eerste- en tweedejaars studenten voert deze uit. Het publiek rijdt langs deze scène in oude legervoertuigen van Arie Kooijman. Kirsten: ‘We zijn heel blij en dankbaar dat we deze historische voertuigen mogen gebruiken.’
Boerderij Rustenburg
De monumentale boerderij Rustenburg is één van de andere locaties waar een voorstelling speelt. Die locatie is volgens Kirsten niet toevallig gekozen. ‘Vroeger woonden hier Leen Stravers en Mar(rigje) de Heer. Leen en Mar waren echt een begrip in het dorp, vooral omdat veel Everdingers hier eieren en melk kwamen halen. Leen heeft alles altijd keurig bijgehouden in een schrift, wat ik heb mogen inzien. Prachtige informatie.’
De boerderij speelt een hoofdrol in het verhaal dat Kirsten heeft bedacht over de boerderij. ‘Leen en Mar krijgen bezoek van de Vijf Heeren, die uiteindelijk heel belangrijk zijn geweest bij de oprichting van de Vijfheerenlanden.’ Deze scène wordt geregisseerd door Anne-Marie Grosfeld die Kirsten kent van de Toneelroute.
Landgoed Everstein
De voorstelling in de kas van landgoed Everstein gaat over de geschiedenis van het kasteel, dat honderden jaren geleden werd aangevallen door soldaten van de Graaf van Holland. In het verhaal spelen een ‘vrouwe van Everstein’ en diverse knechten de hoofdrol.
De rollen in de kas worden gespeeld door mensen met en zonder beperking. Het is een samenwerking tussen Winkel&Zo en Zorgboerderij De Witte Schuur in Culemborg. De fantasie wordt hier volop aan het werk gezet. Wortels uit de kas worden gebruikt als zwaarden en zo zijn er meer inventieve oplossingen bedacht om de scène vorm te geven. ‘Het is prachtig dat ook de kas een rol heeft in het Watertheater’, zegt Hetty Dortland, coördinerend begeleider in de kas van het landgoed. ‘De spelers zijn heel trots dat ze mee mogen doen. De repetities vergen overigens wel aardig wat tijd.’
Tijdens de scènes speelt een accordeonist vrolijke en vooral ook bekende deuntjes, zoals ‘Oranje boven’. Hetty: ‘In de scènes draait het iets minder om tekst en iets meer om het uitbeelden van scènes. Bijvoorbeeld de scène waarbij knechten iets moeten aanbieden aan de koningin. Iedereen doet dat weer op z’n eigen manier. Prachtig!’
Echte ervaring
Uniek is dat het publiek tijdens de voorstellingen alle locaties afgaat waar de scènes worden gespeeld. Kirsten: ‘Door locatietheater wordt theater een echte ervaring. Je voelt de wind, ruikt het land, ziet het water en hoort de vogels. Theater met je zintuigen op scherp in de buitenlucht. Je krijgt een binding met het gebied samen met andere toeschouwers bij wie je in de groep zit. Er is ruimte om dat wat je hebt gezien te delen en te laten bezinken onderweg van scène naar scène.’
Kirsten: ‘Wat Watertheater uniek maakt, zijn de bijzondere samenwerkingen waarbij deelnemers echt worden uitgedaagd om uit hun comfortzone te treden en elkaar te versterken. Iedereen mag meedoen met de voorstellingen van LINK Locatietheater.’ Ook voor volgende jaren zit Kirsten alweer volop ideeën en ambitie.
De voorstellingen worden gespeeld op vrijdag 17 en vrijdag 24 mei vanaf 19:30 uur en op zaterdag 18 en zaterdag 25 mei, vanaf 14:00 en 19:30 uur. Een voorstelling is een reis langs 5 locaties en duurt ca 2,5 uur.
Per voorstelling is een maximaal aantal plaatsen beschikbaar in verband met het publieksvervoer tussen de verschillende scènes. Zeker zijn van een plek? Koop dan kaarten in de voorverkoop via www.linklocatietheater.nl
1284: De oprichtingsakte van de Vijfheerenlanden
Dit jaar kwam de fusiegemeente Vijfheerenlanden tot stand. Maar de oprichtingsakte van de Vijfheerenlanden dateert eigenlijk al van 1284. Om precies te zijn op 11 april van dat jaar. Dit jaar dus 735 jaar geleden.
De oprichtingsakte is het oudst bewaarde document van Waterschap Rivierenland. ‘
Waterbeheer was oorspronkelijk een lokale zaak, geregeld door het dorpsbestuur, de buurschap’, aldus informatie van het waterschap. ‘De eerste kaden waren er in de twaalfde eeuw en ze beschermden vooral het eigen dorp. Pas in de dertiende eeuw werden de kaden langs de rivier aaneengesloten tot ringdijken. Daarbij speelde de landsheer (de graaf of hertog) een belangrijke rol. Toen de ringdijken er eenmaal waren, moest het beheer ervan geregeld worden. De landsheer vaardigde hiervoor dijkbrieven uit.’
In 1277 was dat al geregeld voor de Alblasserwaard. In dat jaar werd op de Lekdijk een dwarsdijk, de Zouwendijk, aangelegd om dit gebied te beschermen tegen wateroverlast uit Gelderland. Het gebied ten oosten van de Zouwendijk kreeg hierdoor last van het water uit de Betuwe. Om verdere wateroverlast te voorkomen tekenden elf adelijke heren op 11 april 1284 in de kerk van Everdingen de overeenkomst ‘Unie van Vijf Heeren’.
Officieel waren er veertien ondertekenaars: heer Johan van Arkel, de kapittels van de Dom en van Oud-Munster te Utrecht, Johan van der Lede, Gisbrecht uten Goye, heer Sveder van Bosinchem, heer Hubrecht van Everdingen, heer Arnout van Scalquike, heer Gerard van den Rine, Bernard van Scalquike, Gisebrecht heer Gisebrechtssoon van Scalquike, Amilyz en Johan Samson.
De dorpsbewoners van Everdingen zullen hun ogen uitgekeken hebben. ‘Zo’n groot en belangrijk gezelschap bij hun kerk aanwezig moet wel wijzen op een belangrijke gebeurtenis’, schrijft R. van de Berg op de website van de Historische Vereniging Leerdam. ‘Hoe belangrijk in zijn gevolgen is door niemand in die dagen beseft, maar nog vormt de overeenkomst uit 1284 de ruggengraat van het afwateringssysteem in het noordelijk deel van de Vijfheerenlanden.’.
In de akte van 1284 werd ook geregeld om aan de oostkant van het gebied een dwarsdijk aan te leggen: de Diefdijk. Eindelijk zou deze definitief een einde moeten maken aan het Gelders overstromingswater. Maar in de eeuwen erna was er regelmatig discussie over het onderhoud van de Diefdijk. Oorlogen en armoede zorgden ervoor dat het regelmatig fout ging. De dijk brak zes keer door: in 1413, 1497, 1523, 1565 (op drie plaatsen tegelijk), in 1571 en 1573. De wielen, tegenwoordig pareltjes in het landschap, herinneren nog altijd aan deze dijkdoorbraken.
